Saturday, August 6, 2011

Study Skills Seminar A Um Lai

Hi Seminar cu REC le KL International Friends Fellowship hruainak in tuahmi a si. Malaysia ah ralzaam dirhmun in khua a sami mino hna cungah siaherhnak ngan tuk an ngeih caah atu bantukin a ho poh kai kho dingin an tuahnak hi a si. Cawnpiaktu hna zong hi anmah rammi mifim thiam lawngte an si. Ei le din rin dih a si lai i a man pak hau loin kai khawh dih a si.

Seminar tuah dingmi tlangtaar pawl cu..

* Apply Whole Brain Learning Techniques to enhance their learning effectiveness.

• Discover their Preferred Learning Style and adopt the use of appropriate

learning strategies to match their Preferred Learning Style

• Acquire an effective and systematic learning system

• Acquire an effective self study and learning

• Expose to Mind Mapping and Radiant Thinking

A hmun : Methodist College, Tun Sambanthan 4, Brickfields (Tun
Sambanthan Monorail Station)

A ni : 13 August 2011 (1:00 pm to 5:00 pm)

Thursday, August 4, 2011

6P Program ruangah Chin Ralzaam Cheukhat Rian Chuah An Tong


KUALA LUMPUR: Malaysia ram chungah phungninglo (illegal) in a ummi ramdangmi nih rian an ṭuan ṭhan khawhnak hnga le zalong deuh in ramchung ah an um khawhnak hnga tiin Malaysia cozah nih 6P minbunh in hmunkip ah kutpi namternak le permit tuahpiaknak cu August 1, 2011 in an thawk cang.

Tuzarh cacawn Nikhat ni August 1 in 6P program cu hmunkip ah an thawk i August 14 ni tiangah lim dih ding in Malaysia Immigration nih zumhnak an ngeih hi a si. Malaysia ram chungah ramdangmi phunninglo (illegal) in khua a sami hi ralzaam telh in nuai 2 renglo an si lai, tiah Malaysia cozah nih a ruahdamh kong The star thanhca nih a langhter.

Atu lio i 6P permit tuahnak program chungah ralzaam a simi nih tuah a herh lo kong, UNHCR nih thanhnak a tuah. Nain zeitindah hmailei kar kan hlan lai timi tu cu— UNHCR lei in chimrelnak a um rih lo.

Rawldawr (Restaurant) ah rianṭuanmi Laipa nih, “ Kan rianṭuannak ah kan bosspa nih 6P permit cu nan i tuah dih a hau a kan ti i, keimah lawng UNHCR minung ka si—ka hawi le dang cu Kawl an si caah permit an i tuah. Kei tu cu UN lei in i tuah hlah u, an ti caah tuah loin ka um i, kan boss te nih rianṭuan ti lo ding in an ka dinhternak hi a si,” tiah a chim.

“Kanmah Laimi tam ngai rian kan ṭuannak hmun ah kan boss te nih, ‘tu thla chungah permit nan i tuahlo ahcun rianṭuannak in nan i dinh a hau cang men lai, zeicahtiah tlaihkhih nan ton sual ahcun kanmah boss te caah a ṭha lo,” tiah an ti hna kong construction ah rianṭuan liomi pakhat nih a chim. Nihin tiang cu rian dinhter le rian chuah cu kan tong hraw rih lo nain permit tuah cu a kan fial peng ko rih, tiah a ti rih.

“Seh zung rianṭuanmi zong kan boss te nih permit tuah ding in an kan forhfial ngaingai. A tlirh zong a kan tlirh fawn. Nan min le nan sining chim ulaw kan in tuah piak hna lai, phaisa a dihmi tu cu nan thlahlawh chung in kan in zuh ṭhan hna lai i, phaisa kongah cun tlamtling a si ko, tiah an ti hna kong sehzung rianṭuan cheukhat nih an chim ve.

Malaysia ram chungah phungninglo (illegal) ramdangmi hna cu__ Southeast Asian ram pawl chung in; Indonesia, Philippines, Bangladesh, Nepal, Myanmar/Burma, India, Vietnam, Sri Lanka, Cambodia, Pakistan, Africa, le China hna hi an si. Kum 2005 thawk in Malaysia ram chungah phungningloin a ummi ramdangmi cu biatak in thianhhlimnak (oparasi) tuah a rak si. Tlaihkhih a rak tongmi zong thong-inn ah caansau nawn an rak thlak hna hnuah biaceihzung ah biaceih an si i, anmah le an ram he aa naihbiknak ramri ah kuat ṭhan an rak si. 2009 June 15 ni thawk in US State Department nih, Malaysia cozah nih ramri ah ramdangmi ralzaam telhchih in, a kuatmi hna kong he pehtlai in Human trafficking a tuahmi cozah a si, tiah sualphawtnak fak ngai in a tuah caah Malaysia cozah nih, 2010 thawk in ramdangmi ramri lei kuat cu a rak ngolnak hi a si.

Tubantukin 6P program ruangah Chin ralzaam hmunkip ah rianngeitu boss te nih a phunphun ṭhihpheihnak an tong, tiah theih a si.

Wednesday, August 3, 2011

Hakha- Thantlang kar lam a cimh caah khualtlawng pawl an kir ṭhan


LAIRAM: Chin ramkulh Thantlang khua in Hakha khua lei ah meng 18 tluk a sinak hmun— Timit cung lam cu fak ngai in a cimh caah tuzing August 3, 2011 ni Thantlang in Hakha lei khualtlawng pawl le Hakha lei in Thantlang lei ah a rak kaimi (Hmaan-Lung) Mawṭawka pathum cu an kir ṭhan, tiah thawng kan theih.

Hakha lei kam hi ruahpi fak ngai in a sur caah tubantukin lam a cimhnak hi a si. Thantlang in Hakha lei a kalmi cu Chin-Ṭawng-Ṭan gate in zinglei sml 6:00 am. in an i thawh i lam a cimhnak hmun cu an phan. Zei ti hmanh in kal awk a ṭhat lo caah an rak kir ṭhan hi a si. Hakha lei in Thantlang lei tlun a vun i thawhmi Tawng-za-lat le Hakha-Maan Mawṭaw pahnih zong lam cimhnak hmun in Hakha lei ah an kir ṭhan ve, tiah Lairam hlum pakhat nih Seihnam sin ah a chim.

"Lam a cimh hi Thantlang lei he Hakha lei he theih a rak si lo. Lam cimhnak hmun kan phak in Mawṭaw a kal khawh lo hi kan theih. Mawṭaw aa citmi khualtlang pawl zong i thlennawn ding a si ko nain lam a cimmi hi hmun hnih a si caah aa hlat pah i, Mawṭaw zong kan i thleng kho lo," tiah khualtlawngmi pakhat nih a chim. Kan ratnak Mawṭawka tu aa mer ṭhan i kan kir ṭhan hi a si, tiah a chimchih.

Tubantukin fak ngai in lam a cimhnak hmun hnih zawn cu cozah lei nih lam cawhnak ṭheng JCB in an nawr cuahmah lio a si, tiah theih chih a si.

Hakha le Thantlang karlak Mawṭawka lam cu lung (kat-ṭa-ya) an phah dih cang an ti nain fur a hun tlak cun tilu nih a chawih dih i vawlei an phuilh caah fur ah cun khuaruahhar in a nal i, khualtlawng pawl caah thin phang ngai a si peng ko, tiah khualtlawng cheukhat nih an ti.

Chin ramkulh hmunkip ah Mawṭawka lam cu pemh cio a si nain ṭhal caan lawngah Mawṭaw an kal kho hna i fur a hung tlak cun ruah fak deuh a sur ruangah Mawṭaw kal kho loin a um hi a si.

Monday, August 1, 2011

Malay Phungthluk

* Na sining le na tonmi a dikthlir in na hawikom sin ah va phuang dih hlah.

* Micheu nih thillianngan an tuahmi cu mikip theihter an duh lo nain micheu tu nih cun thil fate an tuahmi cu mizapi theihter an duh.

* Rian pahnih caan khat te ah ṭuanti i tim hlah.

* Nangmah nak in a fim deuh tiah na ruahmi kha va cawnpiak len hlah.

* Minung hi kan sam mui-ci aa lo nain, kan lungput tu cu aa dang dih.

* Minung nih thilsual kan tuahsualnak nih lungnuamh lonak aa kan pek.

* Mi pakhat ruahnak na cheuh tikah ruahnak na cheuhmi nu/pa nih ka chim ning in a zulh hrim lai tiah va ruat dih hlah.

* Thil hmaan, thil dik a si ko tiah na ruahmi, na dirpimi cungah ṭihphannak ngei hlah.

Thawngthanhnak

*Tulio ramdangmi passport a rak tlik takmi paohpaoh 6p timi minbunh in permit nunter khawh ṭhan a si. Mah permit tuahnak cu August thla ni 1 in an thawk lai i August 14 tiang an tuah lai. Mah rianṭuan khawhnak dingah tuahmi permit cu UNHCR card a ngeimi kan si ah zung a lut rih lomi kan si ah tuah hrim lo ding a si kong, UNHCR nih thanhnak a tuah. UNHCR card aa tlaih cangmi nih mah rianṭuan khawhnak permit kan i tuah sual ah cun ramthumnak kalnak tiang a hnursawn khawh caah tuah lo ding in thawngthanh a si.

* Aralaimi August thla thawk in RST nih chawnhkhawh lomi paoh Phone nambar 66300 hmang in SMS kuat nan si cang lai. 66300 nambar in na ph. chungah SMS a luh sual ah cun a rannak in CRC ah thawngthanh colh ding a si lai.

* UNHCR ah mithar luhnak le chungkhar benhnak ding kong he pehtlaiin UNHCR nih tukum 2011 chungah register tuahnak ding timhlamhnak an ngeihlo kong July 29 ni ah thanhnak a tuah. Cucaah zung a lut kho rih lomi le chungkhar ai benh kho rih lomi nih pakhat le pakhat sual i phawt loin lungsau tein kan hngah cio nak lai thawng kan in thanh hna. Mibenh kong a si ah, mihar lak ding kong hi UNHCR zong nih tutiang zeihmanh an chim rih lo. 2011 kum chung tu ah cun zeihmanh a um lai lo tiah thawng an thanh cang. Kum 2012 kong zong hi ahohmanh nih chim khawh a si lo.

* Rian loin a ummi nih CRC ah rian hlat khawh a si.

2011 Malaysia Chin Christian Youth Fellowship (MCCYF) OC thimmi hna

Chairman - Thawng Lian (Zotung Fellowship- Facia)
Vice-Chairman - John (Falam/LCF)
Secretary - Ngun Sang Ling (Senthang)
Asst. Secretary - Bawi Uk Lian (CCF Puchong)
Treasurer – Zing Tha Thluai (CCF Puchong)
Asst. Treasurer - Van Nun Lian (Hriphi)

Biachahnak an tuahmi:

Avoi 4nk MCCYF mino civuipi cu aralaimi September 1, 2011 ah tuah ding in bia an chah. Ahmun cu KLBC (Falam/biakinn) asilo le Zophei biakinn (Pudu) ah tlam a tlin ah cun tuah a si lai. A dang programe tucu a herh ning in EC nih an ceih lai i zapi sinah thawngthanh ṭhan a si te lai. Cun meeting a rak chuak khomi hna hi Fellowship 19 in minung 68 an si. A taangmi Fellowship 3 (CCCYM, CCF Sungai Buluh, Asho) tucu an chuak kho lo. Asinain itel ding in cun timhtuahnak an ngei ko. Tlam a tlin nak hnga thlacamnak in rak bawm cio hna usih.

Seihnam : Avoi 489nk

Malaysia UNHCR zung nih Chin miphun ralzaam innka a kan onpiaknak hi kum hra renglo a hung si cang. Kum 10 chungah cat loin ramthumnak cu kal peng a si. Aralaimi caan zongah ramthumnak kalnak cu cat loin a um peng rih lai. Kan ram lei in mithar a phanmi kan dong kho lo. Hi nih a langhtermi cu kan ram uknak a ṭhat rih loning kan ram a chiatnak hi a langhter ngaingai.

UNHCR nih mithar luhnak ding le chungkhar benhpiak ding kong he pehtlaiin tukum 2011 chungah register tuah an timh lo kong, thanhnak an tuah. Mithar kan si-ah chungkhar benh ding in UN a hngakmi kan si ah kanmah duh ning in thil a kal lo tikah pakhat le pakhat sual i phawt lo tein lungsau tein thazaang kan i pek khawh cio ding hi a herh hringhran. A bik in nu hi lungretheih a celh lomi le a ing kho lomi an si caah innchungkhar ah pakhat pakhat thazaang pek khawh hi i zuam cio hna usih, ti sawm buin..

Chin ram High School hna ah Education Department nih an chimning in tuah a umlo

Cozah thar an i thlen hnu caan tlawmpal ah Chin ramkulh sianginn on a hung za ve. Education department nih tangli tang paohpaoh cu (School fee) alak (Free) in sianginn nan kaiter hna lai, tiah cozah thar nih an thanh nain Chin ramkulh khuate kip cu sianginn kai man cu an lak thotho ko hna, tiah thawng kan theih.

Atu tiang ah taangli (Grade 4) tang siangngakchia cu Hakha le Thantlang ah cun phaisa thawhter a si ṭhiam rih. Sports man, cun sianginn ṭhialnak le CPR (Comparehandship Personal Record) zong a man nan la hna lai lo tiah an ti ko nain Thantlang ah cun TC le CPR lak man ah Ks 2500, cun a dang khuate hna ah cun Ks. 4500 in Ks. 5000 tiang an lak hna.

Sianginn apnak zong phaisa lak lo ding ti a si nain Thantlang peng ah cun Ks 2500 tbk in an lak ṭhiamṭhiam ko rih. Sianginn luhnak form man tucu ai khat dih Ks. 250 a si dih ko. Thantlang khua ah cun tangli tang cu man loin sianginn luhnak form an pek ko hna nain Thantlangpeng khuate lei tu ah cun Ks. 250 in Ks. 450 tiang an lak hna. Cauk zong tangli tang cu vuanci an rat lio ah, alak in an phawt hna nain vuanci pawl an kal hnu cun phaisa in an lak hna. “Khuate lei ahhin a lak peek hrimhrim a um lo,” tiah Thantlang khuaum pakhat nih a ti.

Chin ramkulh ṭhanchonak dingah India nih US $ nuai 6 bawmh a timh

India cozah nih Chin ramkulh ṭhanchonak ding ah American $ nuai 6 bawmh ding in timhtuahnak a ngeih kong Irrawady nih a ṭial. Mandalay hrambunh Consul General Dr. Madan Mohan Sethi cu July 27 ni ah Chin ramkulh khualipi Hakha khua ah a phan i, Chin ramkulh ṭhanchonak ding caah American dollar $ nuai 6 kan bawmh hna lai tiah a chim hi a si. Cu phaisa cu ngandamnak, fimcawnnak le socials lei ṭhanchonak caah hman dingin bawmhnak an kan pek ding hi a si, tiah Chin ramkulh cozah rianṭuan pakhat nih a chim.

Consul General Mandan Mohan Sethhi cu Chin ramkulh vuanci pawl le Hakha khua upa hna he ramkulh vuanci-choh zung ah tonbiaruahnak an ngeih hnuah Chin ramkulh ṭhanchonak ding caah dollar nuai 6 kan bawmh hna lai tiah a chim hi a si. Zeitikah bawmhnak phaisa a pek hna lai timi hi a fiang rih lo. Dr. Madan Mohan Sethi cu Chin ramkulh ah a voikhatnak a phak a si i, India cozah leikap zongin Chin ramkulh caah bawmhnak pek dingin timhtuahnak an ngeih hi a voikhatnak a si.

2010 Kawlram thimnak ah Chin miphun aiawh in ai zuammi Chin National Party ( CNP ) Chairman Pu Zo Zam nih, “India cozah nih Chin ramkulh caah bawmhnak kan in peek hna lai an timi kan theih. Chin ramkulh hi Kawlram ramṭhen le ramkulh chungah a sifak bikmi ramkulh a si. Tubantukin sifahnak kan ton lio caan ah, India cozah nih Chin ramkulh ṭhanchonak ding ah tiin bawmhnak kan in peek hna lai an ti mi cu kan i lawm tuk,” tiah a chim. —Khonumthung News/ Irrawaddy.

Kawlram ralkap cozah sin ah India cozah nih hriamnam a bawmh ruang, duhlonak langhter

India cozah nih Kawlram ralkap cu ral hriamnam a bawmh ruangah Burma Center Delhi hruainak in July 22 ni ah khan Jantamanta chungah duhlonak an langhter. Delhi khua a phanmi Kachin, Rakhaine, Kayin pawl le Myanmar Democracy cawlcanghnak bu aiawhtu zate 100 hrawng an i tel kho.

Duhlonak a langhtertu lei in Democracy le nuhrin covo kan herih ning le India cozah nih Kawlram cozah sin ah hriamnam a bawmh tawnmi ngol cang ding a si, India cozah cu Democracy ram a si bantuk a tuaktan deuh a hau ti ah an chim.

" Kan hnu a luanciami caan ah khan India ram ramchung vuanci cu Kawlram ah ah Kawl ralkap hruaitu pawl he tonbiaruahnak an ngei. Hi lio i an i ceihbikmi cu ram hnih humhimnak le chawkhel rian ṭuanṭinak ding kong biatak in an i ceih a si. Daw Suh zong India ram ramleng lei vuanci he tonnak an rak ngei nain zeidah an i tonmi a si timi zeihmanh a phichuak a um rih," tiah lamzawhnak hruaitu pakhat nih a chim.

India ramchung vuanci le ngiathlaitu lutlai Kawlram an kal lio ah Kawlram cozah cu ralkap hriamnam bawmh ding in lungtlinnak an tuahmi a si lai tiah zumhnak a um. Mah hriamnam in Kawl ralkap nih mipi kah nak ding ah a si i, 1988 kum lio zong ah mipi cungah hriamnam a rak hmangmi le a rak thatmi an si. Curaungah India cozah zong nih hin Kawlram hriamnam an bawmhmi hna hi an ngol cang ding a si, tiah a chim chih.

Cupin ah tubantuk in India cozah nih Kawlram ralkap kut ah hriamnam bawmhnak cu ngol cang ding in India ram PM le vuanci zung kip ah caṭial in an kuat ti zong theih a si.

India cozah nih Kawlram cozah cu July 7 ni ah khan India ram in hriamnam khat tein khinmi Kawlram ralkap nih an hmanmi mawṭaw 52 in Sagaing ramṭhen Tamu lei in an rak luhpi hi a si tiah tubantuk duhlonak an langh lio ah an chim.

Kawlram uknak thar a chuah hnu caan tlawmpal ah tlangcung hriamtlai bu he i tuk nak cu dai loin ai peh peng i sualnak ngei lo mipi zong Kawl ralkap lei in tah an si. Nuhrin covo an buarmi zong a tam liangluang i. i cubantuk a si ko mi ram sin vawleicungah Democracy ram cem a simi India ram nih tubantukin nuhrin covo a buar pengmi ram hna i hriamnam a bawmh lengmangmi hi kan duhlonak kan langhtermi a si.

A rauh hlan ah, India ram ah a rak phan dingmi American ramleng lei vuanci Hillary Clinton cu vawleicung ah a lianngamcemmi democracy ram a simi India cozah he Kawlram democracy kong he pehtlaih in biatak in ceihkhang ding in timhtuahnak le Kawlram ah a cang cuahmahmi nuhrin covo kong i an buarmi kong pawl zong biatak in langhter dingin ṭuanvo a ngei tiah a chim.—Khonumthung News.

Mizoram chungah Bingrang abik in a lutpitu tiah ruahmi Kawlrammi 2 tlaih an tong

Mizoram ramkulh cungah bing-raang cawkzawrhnak rian biatak in a ṭuanmi bingrang a rak luhpi lengmangmi Kawlrammi 2 cu Mizoram chung rit-haisii dohtu bu SP, CID (Crime) Special Narcotic PS staff le 26th Assam Riffle pawl nih July 26 ni zanlei sml 5:00 pm hrawngah an tlaih hna, tiah Khonumthung thanhca nih a ṭial.

Hi pahnih hna hi an kutcung in Rupee 240,000 man tluk a simi bingrang he Aizawl khualipi Zamabawk Bangla sang chungah tubantuk an tlaih hna hi a si. Mizoram rit-haisii dohtu bu nih anmah pahnih tlaih khawhnak ding ahhin a luancia caan in tlimhlamhnak an rak ngei i, tutan ah an i timhning bantuk tein an tlaih khawh hna hi a si. Mizoram chungah bingrang biatak in a rak luhpi mi an si, tiah Mizoram palik nih an chim kong, ramchung chuak thanhca nih a langhter.

Tlaih a tongmi pahnih hna cu Sagaing ramṭhen Tamu pengkulh Zohmun khua i Lallawma Chhangte i a fapa Chhuanliana Changte , 32, le Chin ramkulh Biate khuami Pu Zopianga fapa Lalrinzuala , 33, hna hi an si. An pahnih in Aizawl khua thonginn pi ah an kuat hna. Mizoram chungah Kawlrammi kut in bingrang le hriamnam meithal tlaih hi tu le tu in ton lengmang a si i, 2011 kum chung ahhin a tlawmbik voi 5 cu an tlaih cang hna tiah theih chih a si.

"Mizoram ram chungah ramkulh phung le phai (law) nih a duhlomi cu Kawlrammi pakhat hnih nih an buar lengmang ruangah ṭha tein a um i rian a ṭuanmi tiang hi harnak a kan pek. Anmah ruangah ramchung mipi mit kan ken tuk cang," tiah Chin upa pakhat nih a chim. —Khonumthung News.

Thla khat ah Ks sing 2 in rianṭuan aduhmi tiah Chin mino sin ah a sawm hna

Tuluk ram Yunnan ramkulh i a ummi Palai-vuat le phanah sernak sehzung pakhat in aiawhtu pakhat cu July 16 ni thawk in, thla khat ah Kyats sing 2 thlahlawh pek ding in rianṭuan a duhmi tiin Chin mino sin ah auhnak le sawmnak a ngeih hna tiah theih a si. Mah mi a rak sawmtu pa cu Chin miphun a si bantukin Sagaing ramṭhen Kalay, Khampet peng le Tamu peng chung i a ummi mino pawl cu tubantuk in a auh hna hi a si.

Aiawhtu in arakrami hi Chin mi a si ko i zumh a um ngai ko. Chin mino 17 nih an zulh. Eidin ti rawl zong rin dih a si lai tiah a chim kong," Khampetpeng Kanan khuami pakhat nih a chim. Mah rianṭuannak ding sehzung ah cun rianṭuan hlan in thla thum um hrim ding in rian luh a si lai ti a si. Nule pa cheukhat nih zumhlonak tete a um pah ti zong theihchih a si.

"Tuluk ram ah rian va ṭuan timi hi hlan zongah a um tuk lo tikah thinlung nuam lo ngai cu a si. Cozah nih nawlonhnak zong a si lo i zumh a um pah lo," tiah khuami cheukhat nih an ceihphai.

Chin ramkulh le Sagaing ramṭhen Kalay, Khampet khua mipi pawl cu khua chungah rian a um lo ruangah le ei din cawmnak kongah a har tuk ruangah Mizoram lei ah an kal i rian an va ṭuan hna.—Khonumthung News.

Falam khua chungah thlakhat ah zureu palang 20000 renglo an zuar

Chin ramkulh Falam khua chungah thla khat chungah zureu lang 20000 hrawng an zuar khawh, tiah Khonumthung thanhca nih a ṭial.

Zu a chuangmi pawl hi zu zuarnak Laisen a ngeimi sin ah nawl an hal hna i zu cu an chuan. Zu an chuanmi ahhin phun thum in an chuan i, a ṭha phun, a laiva le a chia phun tiin phum thum in an ṭhen i an chuan. Falam khua chungah phungning in zu zuarnak dawr 2 a um, tiah theih a si.

"A ṭha phun an chuanmi phun cu lang khat ah Kyats 1500 a si i, a laiva kyats 1000 le a chia cem tiah kan chuanmi hi lang khat ah kyats 800 in kan zuar," tiah zu dawr ngeitu pakhat nih a chim. Kyats 15,000 man facang a chia phun tun khat cu zu a ṭha phun lang 20 kan chuah khawh i, cu a chuak ciami chung ah cun phun thum in kan ṭhen ṭhan i kan zuar. Facang tun khat ah a tlawmlei ah a let in a miak hmuh a si , tiah a chim chih.

" Zu kan chuanmi zureu cu a bik in mino nih an din. Khuale lei zong in Falam khua ah cun an rak kan cawk tawn. Cupin ah Kalaymyo lei i a kalmi mawṭaw mawngtu cheukhat zong nih zureu a ṭha phun cu an kan cawk tawn i Hakha khua lei ah an phurh chin tawn, zu dawr ngei pakhat nih cun a ti.

Chin ramkulh chungah biaknak lei mino le nubu pawl nih anmah le an umnak hmun cio ah zu cu biatak in an doh cuahmah. Nain zu cu khap khawh taktak a rak si lo. Thantlang khua zong ah zu cu biatak in an khap nain nihin ni tiang cu cu cat loin an zuar khawh peng rih, tiah theih a si. —Khonumthung News.

Lai Sianghleirun Siangngakchia bu Sports Day an tuah

Kawlrawn Kalaymyo khua ah fimnak a cawngliomi Sianghleirun siangngakchia hna nih kum khat ah voikhat an tuahtawnmi Lai Sianghleirun (LSSB Sports Day) cu July 30 ni sml 10 in Thooma ( GTU sianginn) ah an tuah. Siangngakchia an zate in 200 renglo an si. Pumpalulh zong biatak in an chuih kho. Kumkhatnak a kai liomi team khat, kum hnihnak le kum thumnak an i fon i team khat, GTU le Computer sianginn in team khat, LSSB EC chungtel le Hons, Master a liomi team khat tiin an zate teams 4 in an chuak kho. Nu pawl caah hrihhnuh le a dangdang lentecelh zuamnak zong an tuah chih khawh. "Minung 200 kan kan si kan i nuam ngaingai ko. Mawṭaw tu cu kan hlang kho lo i mah le saikel cio deuh in kal a si ko," tiah Laicazual Editor bawmtu Kep Chin Thang nih a chim.

Tangka thlenret thlen an timh


US $1 ah Ks. 6 lawngin rak timi tangka thlenret cu Kawlram cozahthar kuttang ahcun thlennak kan tuah ṭhan lai tiah Myanma's Finance and Revenue Minister Hla Tun nih a chim. July 22 nih i Naypyidaw ah tuahmi Tangka le Ngunkhuai rian thlaitu upa hna le bank rianṭuan upa hna komh in tuahmi meeting ah Vuanci Hla Tun nih a chim tiah a thaizing chuak cozah thanhca ah an ṭial. "Ramdang tangka thlennak kongah kan ram ca ṭhathnemnak a chuahpi khomi tangka thlenret thar kan ser a hau" tiah Vuanci pa nih cun a ti.

Tangka thlenret kong biakhiahnak dingah cozah nih chawlet pawl le chawkhel rianṭuan pawl an ruahnak a hal hna tiah Union of Myanmar Federation of Chambers of Commerce and Industry (UMFCCI) in member pakhat nih a chim. "Atu hrawng hi cozah thar nih thil pakhatkhat tuah aa timh paoh ahhin chawlet pawl le chawkhel lei rianṭuantu pawl an ruahnak a hal lengmang hna. Ngunkhuai kong ah siseh, tangka thlenret kongah siseh, a dong policy thar kong hna zongah chawlet hna i an ruahnak zei a si timi a hal ngai hna. Asinain ruahnak hal sawhsawh lawng in cun a tlam a tling kho hlei lai lo; a tuah tu in an tuah a hau ko lai" tiah amah nih cun a chim chih.

Cozah lei nih zeitin an ruah lai cu hngalh a si rih lo nain Ngatlai Buu pawl nih cun tangka thlenret cu 1US$ ah Ks. 900 –1000 karlak ah um kho sehlaw a ṭha hnga tiah ruahnak an pek. Tangka thlenret cu an thlen lai nain Foreign Exchange Certificate (FEC) tu cu um ṭhiam rih dawh a si ko lai dah tiah UMFCCI member pawl nih an ti. Thilman a kai tukmi zorter deuhnak ding caah a hlan ah ngunkhuai 10% in an lak tawnmi cu 7% ah an ṭhumh; asinain a tu tiang cu zei aa hlei rih lo. Cozah nih 1US$ ah Ks. 6 in ri a khiah ko nain atu lio market ahcun 1US$ ah Ks. 790 a si. Cozah nih ziknawhnak hi faak deuh in a rengh a hau ko tiah UMFCCI nih cun a ti. —Irrawaddy

Tha petu mipi ruangah Bawlungpuai a rawk


Kum 2014 ah Brazil ah tuah hnga dingmi World Cup caah Asia Zone in aa zuam kho dingmi thimnak caah Myanmar le Oman cu July 28 zanlei sang ah Yangoon khua Thuwonna certual ah bawlung an chuihnak ah tha petu mipi nih certual chungah tithawl, palang, lung le a harmi thilri pawl in an cheh hna ruangah bawlung puai cu a rawk i an ngol. Puai an thawk min 21 ah Oman lei in keng no. 21 pa nih goal khat a goal i min 37 a si ah Oman nih penalty an ngah i goal 2 in an tei hna tikah mipi pawl cu an lung si lo caah certual chunglei ah thilri a phunphun in cheh hram an thawknak a si. Palek le Security pawl nih an thlaoh ko hna nain anmah pawl zong cu thilri in an cheh chap hna caah zeihmanh an tuah kho thai lo. Mahti thilri in an cheh hna ruangah Oman lei bawlung a chuihtu pakhat a lu ah an khen i referee le a bawmtu pawl zong hma an bu len ve.

Myanmar Bawlung Buu lutlai Zaw Zaw zong nih a nawl len ko hna nain mipi cu zeiti hmanh in thlaih awk an ṭhat lo caah hi bantuk thil a cannak a si. Hi thil a can ruangah Myanmar Bawlung Buu cu FIFA le Asia Bawlung Buu nih an liamcawi ter ṭheu te men lai dah tiah U Zaw Zaw nih The Voice thanhca ah a chim. Hi bantuk buaibainak ruangah bawlungpuai cu an donghter i nawlngeitu hna nih Oman cu 2-0 in teinak an pek hna caah Oman cu World Cup Qualifier ah third round chuih kho ding an si. —Irrawaddy

Lunghring sing 1000 man an tlaih hna

July 16 ahkhan Shan ramkulh, Lasoe-Tiri lam mawṭaw chekhlatnak gate pakhat ah lunghring sing 1000 man hrawng Kawlcozah nih an tlaih. Amah hi an kan tlaihnak a raung cu lungvar phurhnak nawl cozah nih pekmi catlap zeihmanh kan neih lo ruangah a si tiah lunghring neitu minung 12 chungah ah pakhat a simi Soe Soe nih Irrawaddy sinah a chim. "Tlaihkhih zeitik hmanh ah ka tong bal lo. Nain, atu voikhatnak an ka thlaihmi nih hin ka tangkahram vialte a ka chah dih deng ko ", tiah a chim chih.

"July thlathawkka ah Naypyidaw ah an tuahmi lungmansung zuar-puai ah Tuluk chawlet pawl nih an cawkmi kan cawk chinmi hna a si. Tuluk chawlet pawl sin cun zeitin dah lungmansung phurhnakca cu kan hlan khawh hna lai? Tuluk chawlet pawl tham cu tangkahram tampi in a tuahmi pei an si cu", tiah Soe Soe nih a chim. Mahhi a tlaitu hna hi ralkap, palik le minung luhchuahnak lei tawlreltu hna i bawm in an tlaih hna. An tlaih hna thaizing ah lunghring pek ṭhan dingin zaangfah an nawl hna nain an pek ṭhan hna lo. Mah hi lungmansuang zuar-puai an tuahmi ahhin Tuluk chawlet pawl nakin ramchung chawlet pawl nih an cawk deuh.—Irrawaddy

Thu Wei nih party pawl sinah forhfialnak bia a chim


Kawlcozah nih nuhrinvo a buar ruangah chawlehthal phihkhamnak a tonmi kongah zalong tein chawleh khawhnak an pek ṭhan khawhnak hnga ram chung party hna nih rianṭuanti dingin July 27 ah Naypyidaw khua ah tuahmi party 37 tonbiaruahnak ah thimnak commission hruaitu Tin Aye nih forhfialnak bia a chim. "Chawlehnak an phihkhammi nih Kawlcozah he an neihniammi chawlet pawl hna cu zeihmanh a hnursuang hna lo, ramchung mipi tu harsat a pek hna cu ruangah mahhi phihkhamnak an tuahmi an ngol hnga party pawl i kan rian a si tiah", a chim tiah Maynmar Democratic Party ai-awh in meṭing a kaimi Thu Wei nih a chim.

"Kan ram chawlehthalnak lawng si loin kan ram a huncho khawhlo naknga cheukhat rampi pawl hna nih phihkhamnak an kan tuah. Kawlcozah he a neihniammi chawlet pawl a hnursuan ngai hna tiah an ruah nain mahhi hi a hman lomi a si", tiah Thu Wei nih a chim. Thimnak commission hna le ramkhel party hna nih mahhi phihkhamnak an tuahmi hi an ngolnak hnga biatak tein rianṭuanṭi kan hau ko tiah a chim chih. -Mizzima

KIO nih Kawlcozah cakuat an leh hna


Kachin hriamtlaibu KIO nih Kachin ramkulh le Shan ramkulh chungah Kawlralkap he ral an i tuknak hi kahdaihnak tuah dingin Kawlcozah sinah July 28 ahkhan ca an kuat hna. Atu bantuk in Kawlcozah sinah ca kan kuatmi hna hi kan hnu July 26 ahkhan Kawlcozah nih kan sinah kahdaihnak tuah dingin ca an rak kan kuatmi kha ramkulh humhimnak vuanci Than Aung sinah E-mail in kan hei lehmi a si tiah KIO chim nawlngei La Nan nih a chim.

KIO i an cakuat chungah hin kahdaihnak tuah dingin kaphnih hnatlaknak min kan thut hnu 48 sml chungah Kachin ramkulh le Shan ramkulh chungah raltuk dingin a ummi Kawlralkap hna kirter ding, ni 15 chungah Kawlram pumpi ah raltuknak zeihmanh kan tuah ti lai lo ti le ramkhel kong ceihmaiṭinak kan tuah lai tiah thawngthanhnak kan tuah piak uh tiah Kawlcozah sinah an ṭialmi cakuat chungah ai tel. “KIO nih kahdaihnak tuah dingin minthut hi kan hngahmi si ko. Kahdaihnak min kan thut lo si cun ramchung mipi nih kan sual an kan phawt lai”, tiah Sim Wah Nau a chim. —Mizzima

Malaysia le Australia: Ralzaam hna caah lungtlinnak minsen an thut


Ralzaam hna ṭhut-dirnak konglam he pehtlai in Malaysia le Australia cozah cu ramhnih hnatlaknak minsen thutnak cu an tuah khawh cang. Kan hnu cacawn nikhat ni ah an tuahmi ramhnih hnatlaknak ah misen a thutu cu Malaysia Home Minister Datuk Seri Hishammuddin Hussein le Australia Immigration and Citizenship Minister Chris Bowen an si. Minsen an thut hnawhchanbikmi le an i timhlamh bikmi cu sifahnak le harsatnak phunzakip a ingtuarmi hna cungah amiak laak i minung chawlehnak in tangka a kawlmi rianṭuantu bu hna doh an duh ruangah a si. A ralaimi kum 4 chungah Australia ram nih ralzaam minung 800 Malaysia ram ah kuatṭhan ding le Malaysia nih a ramchung ah a ummi ralzaam minung 4,000 Australia ram ah kuat ve ding konglam he pehtlai in ramhnih lungtlinnak an ngeihmi hi a si. Zeitik nicaan ah hi hnatlakmi thil hi an thawk telai ti cu fiangfai in theihhngalh khawh a si rihlo nain tukum 2011 chungah ṭhial hram an thawk telai tiah zumh a si. Ralzaam hna caah zaanghlei cawi in rian a ṭuanmi The United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) le The International Organisation for Migration (IOM) bu rianṭuantu hna cungah a lung aa lawmhnak kong Datuk Seri Hishammuddin Hussein nih a chim.

A ralaimi kum 4 chungah nifatin ralzaam hna zohkhenh ding le bawmchanh ding konglam he pehtlai in ramhnih cozah hmunkhat ah rianṭuanṭi a herh tiah Chris Bowen nih a chim. __ The Star

NGO: Malaysia cu hmunthur aa pongmi vawlei bantuk in an hman

Malaysia le Australia nih ralzaam hna kilvennak konglamhe pehtlaiin hnatlaknak an ngeih lioah The Human Rights Watch (HRW) bu nih The United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) cu hnatlakpinak le dirhkamhpinak tuahve lo dingin a hal.

HRW bu Asia Division deputy director Phil Robertson nih “Australia cozah nih a ramchungah lawnghmete hmangin phungning loin a rak zaammi minung 800 hna cu a cohlang duh hna lo i an rak i thawhnak Malaysia ram ah khirhṭhan i hmunthur aa ponmi vawlei bantuk ah Malaysia ram cu a hman” tiah a lungtlinlonak kong a chim. Cun Robertson nih “tubantukin Malaysia le Australia cozah nih ralzaam hna kilkawinak caah minsen thutnak an tuahmi nih Asia-vawlei ṭhen ramkip ah ralzaam hna zohkhnehnak he pehtlaiin hnatlakpiinak a karhchin lai i, thinphan a si” tiah a chim. “Ralzaam hna zohkhenhnak konglamhe pehtlaiin 1951 lioah tuahmi ramkip biachahnak ah Australia ram nih biakamnakhe minsen a thutmi lam cu zul loin a hrial in a hrial” tiah Robertson nih a nolh rih.

Cun PKR vice-president N. Surendran nih “hi hnatlaknak an tuahmi cu ramhnih caah ningzah, mualphohnak a si, a ruangcu ramhnih nih ralzaam hna cu saram bantukin duh paoh in an tuahtao hna caah a si” tiah a chim ve. Malaysia le Australia cozah nih minsen thutnak an tuah lio ah innleng leiin NGO bu ṭeng-nge chungtel minung 20 hrawng nih catlap le puanzaar thlair buin an lungtlinlonak cu an langhter. __ The Star

A vapa nih midangpa he a nupi a sualter hna

Malaysia, Sabahan miphun patung pakhat nih a nupi (kum 38) cu ramdang miphun hna he ihṭi dingin hramhram in a forhfial, cuti an ihṭi lio caan cu a vapa nih a ṭhutṭhuhmun in muihmuh le awtheih khawh a simi Skype (VZO) bantuk pehtlaihnak thil hmangin a rak zoh hna. Culawng siloin (chatting) in a nupi a sualpi tuhna he bia an i ruah chih. Zei ruangah a va taktak a sikomi Sabahan pa nih hitihin a tuah-tao hnawh ticu a nupi nu nih tubantuk in a hringhfiah. “Nangmah he hmunkhat ihṭinak ding caah ka lungthin na thawhter kho lo, na taksa le na mipum nih ka lung a lemsoi kho lo” tiah ka vapa nih a ka ti tiin a nupi nu nih a chim. Tubantuk in a vapa nih a nupi a tuah-tao nak hi kum 2007 lio in a si cang i Hotels le Condominium inn-khaan chungah ramdangmi (kum 27 le 48 kar) hna nih an va sualpi cu a si. Fa pathum ngeimi a nupi nih ngaihchia lungkuai a simi a dirhmun cu dirkamhpi dingin le a vapa kuttang in zalonnak hmuhduh ruangah The Malay Mail thanhca sin ah a luancia zarhthum lioah bawmhnak a vahal. The Malay Mail thanhca nih ngaihchia lungkuai awktlak a simi nu kong cu an cazual hmaicuang ah an taar i mipi sin ah theihhngalhternak thawng an zamh. Nawlngeitu palik pawl nih a vapa zoh tawnmi a nupi le midang pa an ihṭi nak video cu hlathlainak an tuah cuahmah lio a si i hikonglam cu biaceihzung nih biaceih dingin an cohlan cang. __ The Malay Mail

Vui hrang pahnih nih ralzaam 2 an thah

Nepal ram, thlang-nichuahlei i a ummi ralzaam hna riahnak buk cu vui hrang nih an luhhnawh, a den hna ruangah minung pahnih an thi. Jhapa peng, cozah lei chimnak nawlngei tu Gehanath Bhandari nih “cacawn nithum ni zinglei ah UN zohkhenhnak tang i a ummi Bhutanese miphun ralzaam hna an i dornak buk chungah vui hrang pahnih nih an luhhnawh hna ruangah minung pahnih an nunnak liam i a dang hriamhma a tongmi a um lo” tiah a chim. Cun Gehanath Bhandari nih “Ralzaam hna nih vui hrang cu fangvoi in an cheh, an ṭhawl len nain vui hrang cu hnulei kir loin buk leiah an rak fongchin i tubantuk in an luhhnawh hna nak hi a si” tiah a chim. Fur ruahthawh, tilian caan a hunphak fatinte vui hrang hna cu India in Nepal ram ah an i chok-let tawn i inn le lo tampi an hrawh lawng siloin a caan caan ahcun tubantuk in minung hna zong an hnorsuan tawn hna. 1990 kum lioin Bhutanese miphun thong tampi hna cu an ram nih hramhram in a rak ṭhawl hna i innpa ram Nepal ah an rak zaam. __ AP, News.com.au

Africa nichuahlei mangṭaam


Africa, Kenya ram chak-nichuahlei peng i a ummi Dadaab khua ah pawng 3.4kg tluk lawng a simi ngakchia Mihag cu hringtu a nu Asiah Dagane nih International Rescue Committee siizung hmete ah a va tlikpi nain caantawi chungah a nunnak liam ding a si. Dadaab khua cu vawleicung ralzaam hmunhma khuarnak buk nganbik a umnak hmun pakhat a si. Thla 7 a si i pawng 3.4kg tluk lawng a simi hi ngakchia pate i a mit le biang (cheek) cu a dertuknak ah a kuak in a kuak dih. A kutke cu a dertuk ah fawitein khiahkhawhmi funghreu ko a lawhmi nih Africa nichuahlei ram minung hna nih zeitluk in dah a fakmi mangṭaam an intuar ti hi fiangtein a langhter. Somalia ram i an ngeihmi innzuat saṭil vialte an thih dih ruangah a nu nih a fapa Mihag cu a keng ah aa puakpah butin innpa Kenya ramah a ke in a kalpi. Mihag cu kan takpum nih a herhmi ti le rawl in hmuh le khahkhawhmi thazaang a chambautuk ruangah tubantuk in a dernak hi a si.

Mizaw cawngtu pakhat nih Mihag a nu sinah a fapa damlonak thlopbul khawh a si ti lomi kong hi kan chim duhlo tiah a chim. Mihag cu Africa nichuahlei Kenya le Ethiopia ram ah mangṭaam intuar ruangah a thi dingmi ngakchia 800,000 lakah pakhat a si ve. Africa nichuahlei Somalia, Djibouti, Ethiopia, Kenya le Uganda ram hmun ah minung nuai tampi hna cu caan saupi ruahsur lo, rawl ṭaam le ti hal intuarnak mangṭaam nih kum 60 chung ah fakbik in a den hna. Somalia ram pakhat lawng hmanh ah minung nuai 3.7 tluk an si lai tiah zumh a si. Somalia minung thong tampi hna cu innpa Kenya ram ah an zaam i micheu cu Somalia khuapi Mogadishu ah bawmhnak an bawh. Vawleicung ralzaam zohkhenhtubu UNHCR lei chimnak nawlngeitu Vivian Tan nih “a luancia thla lioah mangṭaam harsetnak a intuarmi Somilis miphun 40,000 hna cu ti, rawl le dornak kawl bawh in khuapi Mogadishu ah an i ponghna” tiah a chim. Tubantukin Africa nichuahlei ram i a tlungmi mangṭaam ruangah harsetnak a tongmi minung nuai 11 hna caah a herhmi ti le rawl, sii le dornak bawmhchanhkhawhnak caah UNHCR nih bawmhnak kawltu rianṭuantubu hna sinah $ nuai 300 bawmhnak a hal. __The Globe and Mail, AP, news.com.au

NORWAY: Mithi hna caah philhlonak an tuah


Norway PM Jens Stoltenberg le Labour Parṭi chungtel hna lam hruainak in kan hnuzarh cacawn ninga ni ah a cangmi meithal kahnak le bom puahnak in a nunnak liammi minung 76 hna philh lonak cu khualipi Oslo i a ummi "People's House" assembly hall ah an tuah. Vawleicung ramkip hruaitu upa hna zong nih Norway mipi hna sinah an ngaihchiatpive hnanak kong caṭialnak in an langhter cio. US ramhun Obama nih “kan ngaihchiatnak cu zeibantuk biafang hmanh nih a tlinhfiah kho lo, sihmanhseh law US mipi hna nih Norway mipi hna caah thlacamnak in kan in ṭanpi hna i nan pawngte ah kan in umpi zungzal hna” tiah lunghnemhnak ca a ṭial.

Utoya tikulh ah tulio cozah parṭi mino pawl camp an tuahnak hmun le Oslo khuapi i a ummi cozah zunginn umnak hmunah bom a puah i minung 76 a thattu Anders Behring Breivik (kum 32) cu anmah Norway kokek a si. Breivik hringtu a pa nih tubantuk in minung tampi a thahnak in amah le mahtu aa thah deuh ding a si tiah biahalnak ah a chim. Breivik hi Labour Parṭi a duh longaimi a si i Israel miphun a ṭanhtu ka si aa timi a si. Labour Parṭi ruangah Norway chungah Muslim pawl an karhnak hi a si tiah a zumh. Breivik cu palik pawl nih an hren lio a si i a sualpalhnak an hmuh ahcun kum 30 asiloah thihhlan lo thonginn ah hren timi sualman dantatnak pekkhawh a si. __ IBtimes, AP

India ram ummi baisakup zung hna cu thapetu mipi in an khat ṭhan cang


Aluancia 2011 kum cheu ah khan cun cricket zuamnak puai nganpipi hna ruangah lawng hirhiar in a rak ummi baisakup zung hna cu atu ahcun baisakup a zohtu mipi hna inn an khat ṭhan cang tiah Bollywood leiin thawng an thanh. Aluancia thla 6 chungah khan cun baisakup an piah dingmi hna kha a zohtu an rak um lo caah a nithla te hna an rak ṭhial tawn. June thla thawkin khan Mumbai le India ram khuazakip ah baisakup zung luhnak lethmat cawk ding a hngakmi mipi hna le baisakup zungah a zohtu khat tittet tein a zohmi hmuh ṭhan khawh a si cang. Hi bantukin baisakup an manh hi Cricket World Cup le Indian Premier League (IPL) puai a dih hnu le Salman Khan nih aa thlakmi nihchuak baisakup Ready timi an vun piahnak in a rak i thawk. Sanjay Dutt nih aa thlakmi Double Dhamaal, Aamir Khan nih aa thlakmi Delhi Belly le ningṭih baisakup Murder 2 hna zong a pehpeh in mipi nih tha an pek thlauhmah hna. – AFP/The Star

Boca Raton ah tuahmi Selena Gomez Show ah Bieber



July 28 ni zan ah Florida ramṭhen Boca Raton khua ah tuahmi Selena Gomez show cu leh-hmat pakhat hmanh tang loin an zuar khawh dih. Mizner Park Amphitheatre ah Who Says hlasa cu mipi nih a hlasakmi an zulh buin nuam ngai le hlunghlai ngaiin caan an hmang hna. Selena tha a petu hna mipi tampi lakah a biapi ngaimi mileng cu a tlangvalpa Justin Bieber a si. Tweeter i ca an i kuatnak ah cun "Canada ah tluang tein ka phan cang" an i ti nain Bieber cu show a donghnak lei te ah a cawngtu pawl he leng an vun chuah kha mipi nih hman an thlak manh. Bieber cung i a lung a nuam lo ngaimi nih cun Tweeter ah "Justin Bieber cu mi hrawkhrol a si! Canada ah ka um tiah aa ti i South Florida ummi studio in Selena Gomez he an rak chuahṭi ka hmuh ko hna" tiah a ṭial. Kum 19 lawng a si rihmi hlasa Gomez cu July 30 zan kha Clearwater, Florida ummi Ruth Eckerd Hall ah hlasaknak show a tuah i July 31 ni ahcun St.Augustine, Florida ah show pakhat a peh rih ṭhan lai. – Online

Europe chung a thiam bik 3 thim chung an si cang


Europe pumpalulh chuihbu (UEFA) nih 2010-2011 pumpalulh chuih a thiam bik laksawng pek ding caah minung 3 thim chung an si. Hi an thim chungmi hna ah Barcelona in Xavi le Messi, Real Madrid in C. Ronaldo an i tel.

UEFA nih a thiam bik hi a ra laimi August 25 ah laksawng pek a timh. Tutan thim chungmi minung 3 ah hin Messi hi Barcelona caah kawl tam pi a sut piak hna leng ah champion zong a laakpi hna. C.Ronaldo zong hi kawl tam bik suttu (Sui-kedan) a hmumi a si. Tutan thimmi ah Barcelona in Iniesta hi 4nk dir hmun ah a um. Porto club in Falcao hi 5nk a si i, Man Utd in Rooney hi 6nk le Vidic hi 7nk an si.__uefa.com

Aguero aa ṭhial cang


Atletico Madrid hmaikal Sergio Aguero cu Manchester City nih euro 43 (Pound 38) in a cawk khawh cang. Aguero hi Man City he kum 5 hnatlaknak an tuah i, zarhkhat a nihlawh hi euro 225,000 a si lai. Kum 23 a simi Aguero hi vawlei cung pumpalulh chuih minthang Diego Maradona fanu va a si.

Aguero hi La liga kum 5 a chuih chung ah kawl 100 leng a kawl i, hi a kawlmi hi buaktlak in tuak tik ah puai 2 ah kawl 1 tluk a kawl khotu a si. Aguero hi Man City nih an cawk khawh caah Premier league nih mi an cawkmi hna lak ah a man tambik 2nk a si. Premier league nih an cawkmi man tam bik cu Fernando Torres a si.__The Sun

Sports Thawngbultan

* Copa America pumpalulh chuih zuamnak ah Uruguay nih Paraguay cu kawl 3-0 in a tei i champion a hmuh.

- Man Utd hmaikal Javier Hernandez cu a khawn caah zarhhnih aa din lai.

- Man Utd le Major League Soccer All Star cu kan hnu nili zan ah an chuih i Man Utd nih kawl 4-0 in a tei.

- Man City nih an cawkmi Atletico Madrid hmaikal Aguero nih, “Keimah hi chanthar Che Guevara ka si tiah a chim.

- FIFA nih kawlsut tik a kawl le kawl lo fiang te theih khawhnak bawmtu dingah video thlaknak (camera) bunh a timh.

- Chelsea hmaikal Drogba nih first line-up chuih khawhnak ding ah ka zuam lai tiin a chuihṭi hawi a simi Torres sin ah ralrin peknak bia a chim.

- Vawlei cung pumpalulh chuih thiam bik (Nu) ah American nih 1nk dir hmun a hmuh ṭhan. American hi 2008 in 1nk dirhmuh ah a phan i kum 3 peh in 1nk dirhmun ah a um. Tukum Nu world Cup final ah Japan nih a tei nain 1nk dir hmun an chut kho lo. World Cup teitu a simi Japan hi 4nk dirhmun ah a dir.

- Copa pumpalulh chuih zuamnak ah Suarez nih a thiam bik laksawng a hmuh.

- Man Utd hnukham Evra nih a ramkhat hawi a simi Nasri cu Man City nakin Man Utd ah i ṭhial ding in a forhfial.

- Brazil manager Mainz nih a ra laimi August 10 ah Germany he chuih ding puai ah a chuih ding minung 23 min thanhnak a tuah. Hi chung ah Kaka a telh lo.

- 2011-2012 Premier league pumpalulh chuih zuamnak ah Liverpool hi champion hmu kho dirhmun ah an dir tiin Rooney nih a chim.

World Cup Asian zone Qualifiers

* Second Round, Secon Leg
Myanmar 0 - Oman 2 (Oman nih puaihnih chuihmi ah kawl 4-0 in a tei)
Nepal 1 - 1 Jordan (Jordan nih puaihnih chuihmi ah kawl 10-1 in a tei)
Laos 1 - 6 China (China nih puaihnih chuihmi ah kawl 13-3 in a tei)
Philippines 1 - 2 Kuwait (Kuwait nih puaihnih chuihmi ah kawl 5-1 in a tei)
Tajikistan 0 - 4 Syria ( Syria nih puaihnih chuihmi ah kawl 6-1 in a tei)
Bangladesh 2 - 4 Lebanon ( Lebanon nih puaihnih chuihmi ah 4-2 in a tei)
Hong Kong 0 - 5 Saudi Arabia ( Saudi Arabia nih puaihnih chuihmi ah : 8-0 in a tei)
Indonesia 4 - 3 Turkmenistan ( Indonesia nih puaihnih chuihmi ah 5-4 in a tei)
Vietnam 2 - 1 Qatar (Qatar nih puaihnih chuihmi ah kawl 4-2 in a tei)
Malaysia 1 - 1 Singapore ( Singapore nih puaihnih chuihmi ah : 6-4 in a tei)

Maw Zuun Tuar Fah

Tlaih khawh lomi, ṭhen lai nikhua
Thintur buin, hmun khat kan rel.

Dawtnak bia phai, runinn khat len
Kan cim manh hlan, ṭhen ni hung phan.

Tlanghra dan in, kan um hnu cun
Um har lileng, zuun ngeih kan tuar.

Rualhawi sin ah, kan phuan ṭheo na’n
An theithiam lo, kan zuun tuar fah.

Kan cim hrim lo, kan aw nem theih
Zing tin zan tin, i chawnh biak zongah.

Vairang cakuat le, ph chawnh lawng nih
Diriamh kho lo. kan i dawtnak.

A caan caan ah, kan i mawhchiat
Lung tak si lo, dawt tuk ruangah.

Kan hmailei kong, saduhthat in
Thazaang kan i pe, kan i hnem tawn.

Kan dirh cia mi, hi chungkhar nuam
A hram fek seh, zungzal in zungzal.

Caan ruah hlan ah, ton ṭhan um seh
Kan biakamnak, fek camcin seh.



Tinku ( Fambawl)
July 22, 2011.

Capitalism Le Democracy: Hawi Maw Ral? ( Capitalism and Democracy: Friend or Foe? )

By Van Hnun

A hlan kan pale chan sianghleirun rak kai lioah a rak laar ngaimi
biafang pakhat a rak um. Cucu "Revolution" (Dohthlennak) timi biafang a rak si. An biachim ah rak telh zungzal mi a si. Phundang kan chim ah cun Revolution (Dohthlennak) kong tam deuh a chim kho poah uar deuh le ṭihzah deuh an rak si.

Kan ule chan ah cun biafang dang a hung chuak hoi. Cucu "Education" (Fimthiamcawnnak) ti a si. Fimcawnnak le fimnak lo cun vawlei thawnam teh khawh si lo ti a rak si.

Atu kannih chan ah a laar vemi cu "Webucation" ( Education nih a hrinmi ) ti a si. Phundang in chim ah cun atu globalization chan ah cun Website in vawlei vel chan kan hung si cang. Chawleh thalnak (Economy) le Ramkhelrian (Politics) chung tiang in website nih hmunhma a laak cang i fekte in dir khawhnak ah ke bantuk ah hman a si. Hi ruangah chawkhelnak le ramkhelrian kong zong phundang in ai thleng i ruahnak phunphun in a hung chuak.

Kan ngakchiat lio tuanbia (History) kan cawn lioah Capitalism (Ayin-sin wadah) cu a chiahru tuk le ṭihnung ngamsam in kan rak ruah i a rak sinak zong a rak um. Hramhram uknak phung, sal zuatnak, phaisa karh laknak (interest) le mipi sifah chinnak le mirum rum chinnak a rak chuahter caan zong a rak um.

Hi ruangah Capitalism ( milianngan kalhmang) cu ṭih a rak si. ~ih ding zong a rak si phum, hmanzia thiam lo ah cun. Democracy zong a chak tlaihthiam lo cun cu ṭhiamṭhiam. Hi thil pahnih zoh tikah ai ralkahmi an lo nain atu kan chan ah cun, 'zeidah an tuah khawhmi veve le an i tonnak' (common ground) a si ti kha ruah deuh a si cang.

Ram pakhat chung chawkhelnak rian ah milian ngan, mangtara mingei (elite), company tlaitu le ngeitu (CEO) pawl le cozah kal ning daan (policy) aa ralkahmi an si nak hnga lo a biapi ngaingai. Mirum nih a rum lung in le duh poah in khua a saknak hnga lo cozah policy a biapi. Pumpak le mibu (public economic) chawkhel rian ah cozah aa thlak tuk ve maw ti zong ngiatthiam a biapi tuk ve hoi. Pakhat le pakhat karah theihthiam piaknak le buaktlak sinak ( mutual understanding and balance) in kalṭi kha nihin Libaral Democracy ram ah cun biapi ah chiah a si cang. Capitalism cu changreu nganpi he tahchunh a si i Democracy cu a cheunak namte he tahchunh a si. Phundang in chim ah cun capitalism nih chungreu nganpi a chuahpi lai; Democracy nih buaktlak tein a cheu lai i mipi a phawt hna lai. Mipi ṭhanchonak caah a tawlrel (manage) lai. Hiti a tuahmi ram, miphun caah cun capitalism le Democracy cu ral si loin hawi an si cang.

Ram pakhat a sumtah tikah amah ramchung sum tahnak ah thil pahnih hi tahnak fung an si i a dang pakhat cu ram pakhat nih ramleng minung thinlung le sining ah hmunhma zeitluk kau dah a lak? ti tahnak ah, cu ram nih zeibantuk sipuazi policy, ramkhelning cang ( politics strategy) le pehtlaihnak policy (Diplomacy)...tbk kha tahnak fung ah hman an si. Cucaah ram chung tahnak ah hmaak (marks) ṭha hmuh awk caah Capitalism le Democracy hawi an sinak le si khawhnak lam kawl cio le i tinh cio a si cang.

Nihin ah cun “revolution” a par a uai cang ( hi kongah Bush policy nih lungfiannak tampi a langhter men lai). ‘Education’ zong mifim mi pawl bia le hla ah a lang set ti lo ( educated kan si awk a si ti si loin kan si dih cang.. tiah ruah a si cang). Policy le model chan a si i cu thil cu Website in thanh le zuar chan a si cang. Rampical ah chiahmi pawl cu an sipuazi ṭhanchonak in tah an si cang. (Nihin ni Tuluk ram nih a langhter ko hih). Vawleicung mihip kho bik ah American president a si ti lo. Tuluk ram president a si cang ( Times Magazine 2010 thanhnak ah Hoesento a thim cang). Phundang in chim ah cun American mupi nak in Tutuk rualchuangngei nih vawleicung sipuazi vawlei ah hmunhma a lak deuh cang. Atu ahcun India sai (vui) zong aa ṭhang ve cang hoi. Asinain an ramchung policy ( Capitalism le Democracy) hman daan nih an surlu a tlaih ve ṭhiamṭhiam hna...

Zeibantuk Tilawng Dah Kan I Cit?

Thla Bik Lian

Bible caangthim: Jonah 1:12, Cun annih cu a thawh hna i, “Ka tlai u law ka hlonh uhlaw, rili cu adai ko lai. Hi thlichia nih an cil hna hi keimah ruangah a si ti kha ka hngalh,” tiah ati hna.


Bill Graham nih, “ Minung nunnak hi rilipi cungah khual a tlawng liomi tilawng bantuk a si,” tiah a rak ti. A caan ah thlichia, tilet nih a den hna i lungrethei le vansang in an um, a caan ah rili tidai le kikzil thlinem te nih a vunhranh siarmar ṭhan hna i tilet lak i an harsatnak caan kha an philh ṭhan tawn. Cuticun an itinhnak hmun an phanh hlan cu thihnak, nunnak karlak le ngeihchiatnak, lawmhnak karlak ah an nuncaan an hman tawn. Minung nunnak zong hi a caancaan ah thihnak le ngeihchiatnak, a phunphun kan ton bantukin a caancaan ah cun lawmhnak le thangṭhatnak kan ton caan a um ṭhan ve — cuticun kan i tinhnak le kan i ruahchanhnak hmun kan phanh hlan cu thihnak le nunnak karlak le lawmhnak, ngeihchiatnak karlak ah rilipi tilawng bantukin vawlei khualtlawng kan si.

Chinmi kan pu/ pa hna nih “Mifim ka si/na si,” “Pasal ka si/na si,” timi hngalhnak ah “Mah hngal” le “ Mah hngal lo” timi hi an chim cemmi le an zoh cemmi a si. Greek mifim nih, “Mizei dah ka si?, Zeizawn ahdah ka um?” ti an i hngalh khawhnak ca’h an i hal tawnmi le midang an halmi tawnmi hna bia pathum cu: “Cu hlan ah khoika ahdah na rak um?” “Atu khoika ahdah na um?” “Hmailei khoika ahdah na um te lai?” timi bia hi an si. Umnak hmun hngalh duhnak siloin, zeitlukdah na si? ti khi a sawhduh bik. Hi biahalnak 3 kan leh khawhnak ding ah kanmah Chin miphun kan rak sining, atulio kan sining le hmailei ah kan-si-te-lai-ning kong keimah ka hmuh tawk tein vun chim le ṭial ka duhmi a si.

Kan ral phun thum
1. Biaknak ṭanhtuknak (Religioni-zation), kan rak sinak
2. Ramdang peem duhnak ( Migration favour), kan si lionak
3. Kawl phun siternak (Burmana-zation) , kan si te lainak

1. Biaknak ṭantuknak (Religioni-zation) Kan rak sinak

Miphunpi sikhawhnak dingah aherhbikmi cu nunphung le biaknak ikhah ahau ti a si. Chinmi cu Pathian ṭanh loin ahleihluat in biaknak kan ṭanhtuk. Cucu kan miphunpi ṭhanchonak ca’h donkhantu a si. Uknak he biaknak he kan zeizong vialte biaknak ah kan bunh dih. Biaknak pakhat lawng hi kan i hruhpi chih. Vawleicung tuanbia zoh tikah biaknak a ṭanh tukmi miphun hi an ṭhangcho bal lo. Buainak tu an chuahpi tawn. Tahchunhnak ah; Muslim. Muslim biaknak nih ai tlaihmi cu (Autocratic) nawlngeihnak a si. Cunih adonghnak ah cun (Terrorists) a chuahter. Biaknak a ṭanhtukmi Islamic pawl adongthiam tilo ding ral an ngei — cucu an biaknak an ṭanhtuk ruangah a si. (Biaknak hi miphun pakhat hmelchunhnak caah arak biapi tuk nain biaknak taktak in Miphun pakhat hi i hmelchunh khawh a si lem lo).

Biaknak nih nunphung a tlautermi zong a um ve. Hindu biaknak Sati anti mi an pasal le ruak khanghnak ah an nupi le zong an khanghchih hna, cucu biaknak nih a tlauter ko. Biaknak le Ramkhel (Politic) rian hi ai lo dengmang nain an kal ningdan an rak i dang ngai te. Melanton nih “Ramkhel rian (Politic) nih hin biaknak hi a herhbaumi a bawmh ding a si, nain biaknak nih hin ramkhelrian (Politic) ah a fuh lo ding a si”, tiah ati. Hi nihhin Pastorte le Krifa upa cheukhat nih kan i palh cemmi a si. Mikhal Xenia nih, “Krihfa pawl biakinn ah atu le tu an kal khi ipumpek caah asilo, an ihruk-iah piahnak (Fashion) pakhat ah pei an hman ko cu ati. Pastorte cheukhat zong khi ‘Khrih caah rianṭuan loin bu ca sawhsawh ah rian aṭuanmi ko an lo’ a ti rih. Bu tamtuk umnak ah buaibainak achuah bantukin buaibainak zong nih butam achuah ter khawh ve. Bu khat le bu khat kan buaibaituk tikah miphun kan i ṭhek chinchin ve. Chinmi hi Krifa kan si hlanah khua khat le khua khat kan i ral, Khrifa kan si hnuah bu khat le bu khat kan i ral (Joel Ling, Itonnak, chm.. 156). Pengtlang ṭanhnak (Tribalism) le bu phungphai ah kan ṭhawntuk ah cun miphun dawtnak lungput (Nationalism) ah kan der chinchin lai i (Nationalism) ah kan der tikah kan miphun lohthlaunak tiang kan phan kho. Cuca’h Chin miphun nih biaknak mit lawng si loin vawlei fimnak kemhchihnak mit in kan vawlei hi kan zohkhawh le biaknak ṭanh ti loin Pathian tu kan ṭanh ah cun kan ram a dam lai. (Biaknak ṭanh cu miphun buainak a si). [ pehṭhan ding]

40. PLATO (BC 427 – 347)



Hlan lio Greek mifim Plato cu nithlaklei ruahnak kha a hram a rak
bunhtu a rak si. Nuncan ziaza lei cawnpiaknak le mithmuh kuttongh khawh a si lomi thil kong ruahnak (metaphysics) lei fimnak a rak thawktu zong a si ve. Hi metaphysics kong ruahnak ahcun minung kan i thawknak kong tehna, Pathian sining kong ruahnak tehna aa telmi a si. Hi fimcawnnak pawl kong he pehtlaiin a ruahnak le a cawnpiaknak kan rel lengmang le kan cawn lengmang nak hi kum 2300 renglo a si cang. Plato cu nitlaklei khuaruahning cawnnak ah ka pa pakhat bantuk in a dirmi a si peng rih ko.

Plato cu BC 427 ah min a thang ngaimi Athen khuami chungkhar pakhat nih an rak hrinmi a rak si. A no liote in mifim pakhat simi Socrates he naihniam ngaiin a rak ummi pa a rak si. Socrates cu a hawikom bantuk zong a rak si. A cawnpiaktu a saya zong a rak si. BC 399 ah kum 70 a simi Socrates cu Athen mino pawl a hrawktu tiah a si lo ningin an puh i an rak thah. Socrates an thahmi a hmuh tikah Plato nih cun “Socrates cu ka hmuh balmi minung vialte lakah a fimbik, a lungdai bikmi le a lungṭhawng bikmi pa a si” tiah a rak ti. Hi bantukin Socrates an thahmi ruangah hin Plato nih Democracy ruahnak hi a rak duh beh lonak a si. Socrates a thih hnu a rauh hlanah Plato cu Athen khua in a rak chuak i kum 10 in kum 12 chungkhar lak vialte khua dang ramdang ah khualtlawnnak in a caan a rak liamter.

BC 387 hrawngah Athen ah a rak kir ṭhan i sianginn pakhat a rak dirh i a sianginn cu kum 900 renglo a rak hmun. Plato cu a nun chung vialte i kum 40 chung cu khua ruahning kong (Philisophy) cauk ṭialnak le cawnpiaknak in a caan a rak liamter. A sin i fimnak a cawngmi vialte lakah a min a thangbik mi a siangngakchia cu Aristotle a si. Aristotle cu Plato nih a dirhmi sianginn a rak kaikaa ahhin kum 17 lawng a rak si rih i Plato tu cu kum 60 tluk a si cang. Plato cu kum 80 a tlin kum BC 347 ah a rak thi. Plato cu cauk 36 hrawng a rak ṭial i nuncan ziaza kong le ramkhel lei rian hi a biapi bik in a ṭialmi a si i metaphysics le khuaruahning thoery pawl zong aa tel chih. Hi bantuk a ca ṭialmi hna hi tlawmte lawng ṭial in cun a tlam a tling kho lai lo i a tawinak in ṭial khawh zong a si lai lo. Zeiti a si hmanhah a ruahnak kha a tawifiannak in kan hngalh khawhnak ding caah minung kan sining kong he pehtlaiin Plato nih a rak ṭialmi Republic cauk chungum ramkhel lei a ruahnak hna kha a si khawh chungin a tawifiannak in van ṭial ka duh.

Plato nih hin a ṭha bik cozah pungsan hi siangpahrang uknak (monarchy) hi a ṭha bik a si tiah a ti. Hi uknak hi siangpahrang chungkhar lawng nih nu le pa in fa le chan tiang uk ding khi a ti duhmi a si lo. Ram pakhat chungah mifim bik le mithiam bik pakhatkhat poah nih siangpahrang uk in a uk hna ding khi a ti duhmi a si. Uktu ding kha mipi duhnak in thim a si lai lo. Ham ciami pungsan in thim ding a si lai. Uknak lei bawi pawl a si loah siangpahrang a thimtu buu nih uktu siangpahrang a ṭuantu ding an ham chung lai i thim chungnak an ngei lai. Mah an thimmi hna lawng kha ram uktu an ṭuan kho lai tiah a ti.

Nu ti lo pa ti lo a hopoah siangpahrang a thimtu buu ah tel khawnak nawl ngeih dih a si lai tiah Plato nih cun a ti. Nu le pa aa ruang tein covo ngah khawhnak a hmasatbik a rak chimtu mifim cu Plato hi a rak si. Covo aa tluk tein ngah khawhnak dingah cun hngakchia hna zohkhenhnak le fim chimhnak (education) caah cozah nih rian biapi bik a ngei tiah Plato nih cun a rak ti. Hla lei, ka-naan le a dangdang fimthiamnak hna kan chimh hna lai i camipuai zong a dotdot in tuah an si lai. Camipuai a awnnak a niammi cu chawkhel lei rian kan ṭuanter hna lai i awnnak sang in a awngmi pawl cu ca kan cawn ter chin thluahmah hna lai. Cathiammi hna caah cun ca sawhsawh lawng si loin Philosophy zong kan cawnter chih hna lai tiah a ti. Plato nih hin metaphysics cawnnak chung i a ummi zohchunh tlak nunzia hna kha cawnter a duh piak bikmi hna a si.

Kum 35 tluk a ca in an cawn i an thiam hnu ahcun kum 15 hrawng rian ah hmuhtonnak (experience) an kawl ta lai. Vawlei pumpi kong mah tluk tiang a hngal cangmi nih cun uktu siangpahrang thimtu buu ah i telnak nawl an ngei lai. Mipi ca ṭhathnemnak rianṭuan a duhmi hna ca cun tlangtlaktu an si kho fawn lai.
Asinain uktu siangpahrang thimtu buu ahcun mikip an i tel kho lai lo. Amah cu a rum tukmi zong a si lai lo. Pumpak in thil ngeihnak nawl tlawmte lawng nawl a ngei lai. Pumpak in vawlei hmun a si loah inn te hna a ngei lai lo. Ri khiah piakmi lahkhah tlawmte lawng kha a covo a si lai i sui le ngun zong aa chiah kho lai lo. Uktu siangpahrang thimtu buu cu mah pumpak chungkhar he an um ṭi lai lo. Anmah buu te lawng hmun khatte ah an um ṭi lai i an ei ṭi hna lai tiah a ti. An thimmi siangpahrang nih aa tinh dingmi cu mipi ca ṭhathnemnak tuah lawnglawng kha a si lai i mah pumpak in thilri ngeihnak kong pakhat hmanh a ruat lomi a si lai. Hi vialte hi Plato nih a ruahmi zohchunh tlak minung kan nunzia chungin a tawinak bik in van ṭialmi a si.

Plato nih a ṭialmi Republic cauk cu hlan lio kum tampi in rak rel lengmang cangmi a si. Hi cauk chung i aa ṭialmi uknak kong tu hi cu zei bantuk mipi le cozah hmanh nih an tuah duh lo i an zulh duh lomi hi cu cinkenawk tlak ngaingai a si. Plato chan in kanmah chan tiangah Europe ahhin monarchy uknak deu lawng a rak um. Nai hrawng in khan ram tampi nih Democratic uknak in uk hram an i thawk. Ralkap uknak hna zong an um bantuk in Hitler te, Mossolini te bantuk in mipi duhnak in forh i ramchung rianṭuannak ah hruhrang ngaiin rian a ṭuanmi hruaitu hna zong an rak um ṭhiamṭhiam ko hna. Hi bantuk uknak hi cu Plato nih a timi phunglam hna he cun aa pial kaan dih cikcek ko. Plato a ruahnak cu zei bantuk ramkhel lei party hmanh nih an cohlang duh lo. Carl Marx ruahnak in a rak chuakmi ramkhel lei rianṭuannak he zong an i pehtlai lo. Mahti a si ahcun Plato a tuahsernak le a ruahnak cu kan donghter lai ma? Kan nunnak ah i nunpi loin kan hloh ko lai dah? Kei nih cun mahti cun ka ruat lo.

Plato nih a chimmi ukning pungsan cu Europe ram mipi cozah nih an i cawn lo nain Chan Laifang (Middle Ages) lio ah Europe ram um Catholic biakinn pawl nih cun uktu thimtu buu an rak ngei. Chan Laifang caan lio i Catholic biakinn pawl ahcun mi pical hna in an rak ser hna i lam hmuhsaknak kong tampi an rak cawnpiak hna. Pa poahpoah cu chungkhar sining thleidannak um loin pungki ah luh khawh a si. Nu belte nih cun covo an ngei lo. Vawlei thilri pawl tliahchannak kha kal tak in Pathian pennak ca le biaknak ca bak lawng tinh in rian an rak ṭuan.Soviet ram i an rak hmanmi Communist ruahnak zong kha Plato i a ruahmi ram ukning pungsan he tahchunh khawh a si. Plato nih a chimmi ram hruaitu buu pawl cu anmah le anmah phunglam hna he aa hruai zungzal mi an si hna.

Plato ruahnak nih hin United States of America cozah sernak zong a huap chih khawh ngai. American sersiamning phunglam chung i a ummi senate tlangbawi pawl vialte an i hruaining khi Plato nih a rak chimmi ramkhel lei ruahnak he aa lo ngai. United States of America nih a ngeihmi phunglam ahcun mipi duhnak kha tha a pek ngai. Cu bantuk in an ram uktu ding caah a fim bik, a thiam bik timi lawng kha thim ding an i tinh zungzal mi a si fawn.

Plato i a biapitnak hi biakhiah piak awk ah a har ngaite. A rumra tu cu a chanchan in kau piin mi a kan huap khawh. Ramkhel lei ruahnak chung a ummi minung nunzia phunglam hna le metaphysics kong a ruahnak hna cu amah hnu a chuahmi mifim pawl cungah tamtuk a huphip khawh hna. Hi ka cazin chungah hin Plato cu Aristotle (14nk) nak in a niam deuh ah ka chiah. A ruang cu Aristotle cu mifim a si lawng si loin scientist pakhat zong a si chih caah a si. Phundang in kan chim ahcun, Plato cu amah bantuk mifim si vemi hna John Locke, Thomas Jafferson le Voltaire te nakin sang deuh ah hmunhma ka peknak cu an nih nih an chim, an ṭialmi ramkhel lei i hruaining kong cu kum zabu pahnih thum lawng a hmun nain Plato nih a ngeihmi rumra tu cu vawleicung ah kum zabu 23 renglo a hmunh cang caah a si.
________________________________________
* The 100 A Ranking Of The Most Influential Persons In History” timi ah Machael H.Hart nih a ṭalmi chung in leh a si. Calettu: Bawicenhrang.

MUIPADAP HLEI AH KE PHAU

Salai. Pingvarhoceu [ Tikir]

''Kawi Phun nizan i (hnih-ṭa-li-hnih) tiah hlasak in na sakmi te cu na hawi le vun chim ve hna hih an thiam hoi ti lo hih,” tiah kan saya Pa Hmun nih bianeek nawn te khin a vun ka ti. CSO kan sianginn khan i kan ṭhutnak ṭuangte cu ka kut in ka vun i nam i ka hung dir. Nichiar kai aihmi ka angki raang te cu a tawi deuh cang caah ka lai a hung lang, tanglei ah ka vun samh nain luklak ah a kirnak a vun i hnong ṭhan i a lang tho, ka hawi le nih na paw ti lai ka phang. Thiam pah lo chap i an vun ka nih cun ka thi a duu—(hnih-chioh-li) hrawng in kai taap. Ka thluak kai dah len zongah a chuak kho ti lo. Kan saya Pa Hmun nih cun na pa min tal chim ne ko a ka ti i ka pu min (a tu i ka pa ka timi) min vuk tiah ka vun chim . Ka sining dihlak in a ka theitu kan sayapa cu a khabe hmul muai pah in khurkhua a ruat. Hmailei i a ṭhumi Iang Nu nih a voih peet tiah a vun i ceh i kan dihlak kan nih thawng nih kan sayapa khur khuaruah cu a chah.

Ka pa hi aluancia kum hra hrawngah khan Lai khuate um i pawṭa phurh lengmang, nichiar ti ngawt in tlangrianṭuan, ralkap caah cuzat phaisa tho uh ti lengmang a herhlo zongah dantat, sen o luklak nih hrocer zungzal, zan zong i mitkuh cim loin (duty) kinciah ter hoi chungkhar nunnak nih a celh ti lo caah keimah tal i kal ve seh a ti i Lal Mak pa sin ah sing hra do a cawi i Malay a rak pha. A sianlo tukmi a thaisung le fapa minchawng kei cu thinlung mitthli kamseh buin dam tein a kan ti ta i ai thawh riahmah. Malay a phakka hrawng cu a fel zong a fel, a rianṭuanṭi hawi zong nih an dawt, an boss te zong nih an dawt, a hmuh tete zong Lailei ah a vun kan kuat pah ngai.Vanchiat ah aw an rianṭuannak hmun ah awparasi an lut i an tlaih hna le tong an thlak hna ti a si. Caansau ngai thong i a um hnuah Thailand ramri ah an hlonh hna le cun ngatlai sin ah an zuar hna ee an ti. Rili sangphawlawng cung in ngatlai sal caansaupi an ṭuan hnuah a vawlei taksapum nih a celh ti lo i a dawtmi chungkhar hmanh chawnbia manh lo tein a nunnak cu a dih ee an ti.

Ka pa kalnak leiba tangmite cu Lal Mak pa nih chunzan in a kan cawh. Zingzan ei ding khuasak tintuknak ruah ah vawlei hi apit i van hi a sang hringhran ko, nuhmei sining nih tuar khawh lo ding tiangin ka nu cungah harsatnak nih a nenh. Thawh le bur nih a tam. Keinih le sianginn kai ka hung za. Nun a har tuk ahhin zeihme kan sual zingnu mahtluk har kan tuar hi ti phu khi a si.Tuahawk theihlo tuk ah ka nu cu cite le ngapih sei in i phurh riangmang in Tipi cho ah ner lengmang in Mizoram ah a va zuar tawn. Mizo te dawng nih cun ngapih rim na nam tiah an ka nihsawh tuk tawn nain ‘ka fa kan i cawmnak dingah cun ka zei a poi lo ee’ a ka ti tawn. Mizoram lei in a hung tlun lei—Tipi chosang ah cun ralkap nih an thilrit cu an vun hnek ko ai. A paw a tamtuk nain ralṭih cun ṭih hnakaw zeite a chimngam lo, ruah nih a cheih in ai cheih i taksa nih celhlo ding in. Cei tuk palia in inn a rak phan i a holh hmanh a holh kholo. Ralkap nih ka phaisa an ka chuh dih i lampi ah banhla te vun i cawknak hmanh ka ngei lo a ti.A ceituknak ah a zawt, atak a hung sa, Lai khuate kan ti cu siikhan kalnak zong cu um hlah, Khuapi ah kan kalpi lai kan ti dungdang ah a taksa nih a celh tilo i,'' ka fa na pi le na pu bia ṭha tein vun ngai mu ''a ka ti tak i a nunnak a liam ve.

Phakanh ah kum hra hrawng a um i Kawlnu he ai ṭhium mi ka pu (ka nu ṭa) nih UN angah ve le ka fa tiin an benh le Malay ah na kal lai i US ah nan lan zau lai tiah ka pi le ka pu nih an ka sian lo buin hmailei ruah ah tiah an vun ka thawhter ve. Ka pa ka timi ka pu hi cacawng bal lomi, a vakvaimi—lungkhong rori a si. Ka nu ka timi Kawlnu hi mimaksak lawlaw, Kawlzia chiahru khi a si hoi, mehkio cu a thiam ngang nain a zia a chiahru ngamsam,hnoh nawn in a holh hrim ah cun Kawl mintami chiahru te a lo thulh ve. Lu kingh hi a ti khawh phun tuk si kaw ka cal a bo phah hi mu. Miholh huam lawlaw a si i ka pu hmanh Kawlholh lawngte in a holhter khawh hih. Mikong ceih a hmang lawlaw hoi, mikong ceih ah cun World cup hmanh ah Ngalkhiang Fam Te he final an kai men lai.

Mah chungchuak a si ve lomi cu thinlung tak in dawt thlu khawh a si lo. An ka dawt ko ka ti nain a baumi te a lo tawn. UNHCR kong kau ah ka nu Kawlnu nih a ka sonhtarh tuk, nangmah ruangah a kan thawn aka ti peng, anih nih Laiholh thiam ve hlah keinih Kawlholh thiam ve hlah, zung nih ziah a nu holh a fa nih a thiam ve lo ti dawh a si rua.Boruak cuti a si tikah thladem a var chin lengmang. Ka nu ka pa vun ti hna hi ka kam a pau thlu kho lo. Atu i CSO sianginn i ka kaimi hmanh hi aw kan khuami nih an ka chimh piakpin ah saya Pa Hmun hi kan theihhngalh sikaw cutecun dawh ka kai. Ahar ko chanchung nu taklo pa taklo hngal ko na rawraw in ka nu ka pa vun ti ko ding cu. Ka hei auh hna zong i an hei ka hawi huaha lo ding. Ramthumnak hmanh kal usihlaw mahbantuk sining hin cun a har chin lengmang men lai. Maw ka nu le ka pa khoihme nan um ne nan zaang nan ka faak lo maw, nitin in ka taksa lam thluan hi a mui tuk i zeitindah kar ka hlan lai vun ka chim ulaw nu nu...pa pa ...aw

Caan (Tenses)

Kan hnuzarh a peh...

A tlangpi in pathum a um: Present, Past le Future an si. Present timi cu ‘atu caan’; Past timi cu ‘a dih cangmi caan’; Future timi cu ‘a ra laimi caan’. Hi caan pathum nihhin fa pali cio an ngeih. Cu zoh cun caṭial le biachim a si.

Mirangca le Laica aa dannak pakhat cu verb ah a lang. Mirang ahcun verb hi aa thleng. Tahchunhnak, go, went, gone le going cu kal tinak a si, nain hman tikah an dirhmun aa dang dih. Laica ahcun kal ti lawng a si. A leh i kan leh a si ahcun ‘kal, rak kal, kal cang, kal lio’ ti a si hnga. Hi aa thlengmi verb hi hman thiam a herh.

Hi caan a thleidantertu cu verb a si. Caan sining zoh in verb hi aa thleng. Cucu, a biapi bik a si. ‘Pa Biak books a ticket’ timi ahhin verb a simi ‘book’ hi kan zoh lai.

Tenses Simple Form / Progressive Form/ Perfect Form/ Perfect Progressive Form
Present Book/s / Am/is/are booking/ Has/have booked/ Has/have been booking
Past Booked / Was/were booking/ Had booked / Had been booking
Future : Will/shall book/ Will/shall be booking/ Will/shall have booked / Will/shall have been booking

A tlangpi in simple, progressive, perfect le perfect progressive sullam i cinken ahcun a fawi deuh. Simple cu a sawhsawh a si ko; Progressive timi cu a si/cang cuahmahmi tinak a si ko; Perfect timi cu aa limmi asiloah ‘na ei cang maw’ ti i ‘cang’ a sawh duhmi khi a si ko; Perfect Progressive timi cu thil pakhat khat rak tuahmi kha atu lio zongah tuah cuahmah a si rihmi kong chimnak ah hman a si ko.

Present Simple Form
Atu caan i a cang sawhsawhmi thil langhternak caah hman a si. Cun, tuah tawnmi, ai thleng lomi, zungzal a simi thil langhter tikah hman a si.
* Pa Biak books a ticket (Pa Biak nih lehhmah a ham cia) A sawhsawh a cangmi
* Every Sunday, we go to church (Zarhpini chiar kan i pum) Tuah tawnmi
* God is love (Pathian cu dawtnak a si) Zungzal a simi

Past Simple Form
A luan ciami caan ah aa thok i a luan ciami caan ah a dihmi kong langhternak ah hmanmi a si.

Pa Biak booked a ticket yesterday.
(Nizan ah Pa Biak nih lehhmah aa ham)
This book was made of clay.
(Hi cauk hi tlak in ser a rak si)

Future Simple Form

A ra laimi caan kong langhternak ah hman a si. Cucu, will asiloah shall he hman bik a si. May le might he zong an hman tawn.

Pa Biak will book a ticket, OK?
(Pa Biak nih lehhmah a ham chung lai, hih?)

Progressive Forms
A tlangpi in a tanglei cabuai ahhin zoh hna usih.

Present Progressive / Pa Biak is booking a ticket(Pa Biak nih lehhmah a ham lio)
Past Progressive / Pa Biak was booking a ticket when we got there.(Kan va phak ah Pa Biak cu lehhmah a rak ham cuahmah)
Future Progressive / Pa Biak will be booking a ticket when we get there.(Kan va phak tikah Pa Biak cu lehhmah a rak ham cuahmah lio a si lai)

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites More